معنی نجات و خلاص

رهایش

پرماس

خلاص. [خ َل ْ لا] (ع ص) نجات دهنده. آزادکننده. رهاکننده. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب).

خلاص. [خ ِ] (ع اِ) خلاصه ٔ روغن. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب) (از اقرب الموارد). || گداخته ٔزر و سیم. (منتهی الارب) (از تاج العروس). || زر خالص. سره. (یادداشت بخط مؤلف):
خلاص بود و کنون قلب شد ز سکه بگشت
مزور آمد و خائن چو سکه ٔ قلاب.
خاقانی.
زری که خلاص آمد از نار نیندیشد.
خاقانی.
شاه فرمود تا بمجلس خاص
بر محکها زنند زر خلاص.
نظامی.
|| مسکه. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب). || بوته ٔ زرگری. (منتهی الارب) (از تاج العروس):
می بیغش برآمده ز سبو
چون زر خالص از درون خلاص.
نظیری (از آنندراج).
|| رب خرما. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب) (از اقرب الموارد). || خَلاص (خِلاص) خلاصه. برگزیده. خالص از چیزی. (یادداشت بخط مؤلف). || خَلاص (خِلاص) (اِمص) رهایی. رهایش. آزادی.نجات. (از ناظم الاطباء) (یادداشت بخط مؤلف): خلاص خود را چاره ای می جست. (کلیله و دمنه). تدبیر خلاص من چگونه می بینی. (کلیله و دمنه). آدمی چون کرم پیله است هرچند بیش تند ببند سخت تر گردد و خلاص متعذرتر. (کلیله و دمنه).
زین وجودت بجان خلاص دهند
بازت از تو وجود خاص دهند.
خاقانی.
گر مرا دشمن ز من دادی خلاص
بر سر دشمن روان افشاندمی.
خاقانی.
رخت عزلت بخراسان برم انشأاﷲ
که خلاص از پی دوران بخراسان یابم.
خاقانی.
یکی بندیم شکوه آورد پیش
خلاصش ندیدم بجز بند خویش.
سعدی (بوستان).
چه کردی که آمد بجانت خلاص.
سعدی (از آنندراج).
شکارش نجوید رهایی ز بند
اسیرش نخواهد خلاص از کمند.
سعدی (از آنندراج).
جان ببستم بمیان شمعصفت از سر شوق
تا نسوزی ز غم عشق نیابی تو خلاص.
حافظ.
- امثال:
حاجی مرد و شتر خلاص، کار تمام شد.
- خلاص شدن، رها شدن. آزاد شدن. نجات یافتن. شفا یافتن. آسوده گشتن. (ناظم الاطباء):
شد از لطف او در گلستان خاص
همای کدو از قناعت خلاص.
ملاطغرا (در تعریف پیر مغان از آنندراج).
- خلاص کردن، رهایی بخشیدن. آزاد کردن.
- خلاص گشتن، رها شدن. رهایی یافتن. دغدغه گذاردن:
هرکه او را کار با زنجیر زلف افتاده ست
گردنش گردد مگر از قید در محشر خلاص.
سلیم (از آنندراج).
بعد ازین بر من ندارد دست آسیب جهان
سوختم گشتم ز هر آفت چو خاکستر خلاص.
سلیم (از آنندراج).
|| صدق. محبت. (آنندراج). علاقه. اخلاص: خلف این نصیحت بشنید و مقبول داشت و دانست که این سخن از سر خلاص و اخلاص می رود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی). || (ص) رها. آزاد. || سلامت. عافیت. شفاء. (ناظم الاطباء).

خلاص. [خ َ] (ع مص) سالم ماندن چیز از تلف شدن. منه: خلص الشی ٔ من التلف «خلاصاً» و «خلوصاً» و «مخلصاً». || صاف شدن آن. منه: خلص الماء من الکدر. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب) (از اقرب الموارد).

خلاص. [خ ِ] (ع مص) مخالصه. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب). رجوع به مخالصه در این لغت نامه شود.

خلاص. [خ َل ْ لا] (ع اِ) رخنه ٔ در خانه. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب) (از اقرب الموارد). || شکاف. سوراخ. (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب).

نجات. [ن َ] (ع اِمص) رهائی. خلاصی. آزادی. (ناظم الاطباء). رستگاری. (فرهنگ نظام) (ناظم الاطباء) (غیاث اللغات) (دهار). رستن. (فرهنگ نظام). نجاح. برستن. رهائی یافتن. منجا. منجات. نجاء. پرماس. خلاص. (یادداشت مؤلف): و از آن نجات یافتم نجات شمشیر از صیقل. (تاریخ بیهقی).
جان همچو خون دیده ز دیده براندمی
گر هیچ سود کردی و بودی نجات تو.
مسعودسعد.
آخر رای من بر عبادت قرار گرفت، چه مشقت طاعت در جنب نجات آخرت وزنی نیارد. (کلیله و دمنه). آدمی را بیهوده از کار آخرت بازمیدارد و راه نجات بر وی بسته میگرداند. (کلیله و دمنه). بشناختم که آدمی... در نجات نفس نمی کوشد. (کلیله و دمنه).
شحنه ٔ دانشم مرا منشور
از نجات و نجاح بفرستد.
خاقانی.
چون تو طریق نجات از در عم یافتی
شرط بودقبله گاه از در عم ساختن.
خاقانی.
کی باشدت نجات ز صفرای روزگار
تا باشدت حیات ز خضرای آسمان.
؟
آن را سبب نجات و رفع درجات و وسیلت قربت به حضرت باری تعالی ساخته. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 274). خود را در آن شورانند و آن راسبب نجات و رفع درجات خویش شناسند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 414). || درگذشتن. (یادداشت مؤلف).

‎ ناب، گزیده، بوته بوته ی زرگری، مهر پاک، زرناب ویچارش رستن رهیدن رهیدن در پارسی رها شدن و آزاد شدن از بند و زندان یا بردگی و یا کار دشوار و بیماری است رستن از کژی دور گشتن و به راستی روی آوردن و رستگاری است. نمونه ی نخست: شکارش نجوید رهایی زبند اسیرش نخواهد خلاص از کمند (سعدی) نمونه ی دویم برای ‎} خلاص ‎{ با آرش } رستن ‎: { جان ببستم به میان شمع صفت از سر شوق تا نسوزی ز غم عشق نیابی تو خلاص (حافظ)، جفت که با نوزاد بیرون آید ‎- 4 سره زردرست (مصدر) رهایی یافتن نجات یافتن، (اسم) رهایی رستگاری نجات. (صفت) بی غش ناب نا آمیخته (طلا نقره روغن و جز آن) . نجات دهنده، آزار کننده، رها کننده

رهایی یافتن، نجات یافتن،
رهایی، نجات،
(اسم مصدر) [قدیمی] صمیمیت،

خالص و بی‌غش به‌ویژه طلا، نقره، یا روغن،

رهایی یافتن. خلاص، رهایی،
[قدیمی، مجاز] رستگاری،

آزاد، آسوده، رها، فارغ، مرخص، مستخلص، ول،
(متضاد) اسیر، گرفتار، درگیر، رهایی، نجات، استخلاص

آزادی، استخلاص، خلاصی، خلاص، رستگاری، رهایی‌فراغ، رستن، رهیدن،
(متضاد) اسارت، درگیری

(خِ) [ع.] (ص.) بی غش، ناب، ناآمیخته (طلا، نقره، روغن و جز آن).

1181